Afgelopen zomer spraken we Marjon van den Berg, manager van zes buurtteams in Nieuw-West en Reinier Schippers, kwartiermaker ‘ervaringsdeskundigheid in buurtteams’ vanuit het ANE. De buurtteams zijn op 1 april gestart. Tijd voor een eerste evaluatie: Wat is het idee achter de buurtteams?
Wat merkt de Amsterdammer hiervan? Welke rol en positie hebben de ervaringsdeskundigen en wat betekent het Amsterdams Netwerk Ervaringskennis hierin?
Marjon, jij bent gevraagd het gedachtegoed achter de buurtteams te implementeren in je teams in Nieuw-West. Wat is het gedachtegoed van de buurtteams?
Marjon: “Je kunt het model van de ‘Buurtteams’ wat mij betreft wel zien als een revolutionaire stap in de ontwikkeling naar beter passende zorg- en dienstverlening voor de Amsterdammer. Let wel, het is een hele nieuwe manier van werken die zich in Amsterdam nog moet bewijzen.”
“Het laatste model dat in 2015 werd ingevoerd heette ‘Wijkzorg Alliantie’ of ‘Wijknetwerk’. Je zou kunnen zeggen dat in die stap getracht is de zorg- en dienstverleningsorganisaties beter samen te laten werken en hun kennis te delen. Daar zaten al hele goede dingen in zoals de ‘wijkapp’ en de ‘wijktafels’ waarin casussen werden behandeld door allerlei verschillende soorten zorg- en dienstverleners. Alleen de kennis die daar gedeeld werd bleef vaak zitten in de hoofden van enkele mensen. En we praatten nog teveel óver de Amsterdammer in plaats van mét de Amsterdammer.”
“In het ‘Buurtteam’ model proberen we duidelijker onderscheid te maken tussen problemen die we snel en makkelijk kunnen aanpakken en problemen die maatwerk vereisen. In het geval van maatwerk gaan we mét de Amsterdammer in gesprek en kan hij of zij zelf de regie voeren. We gaan zijn of haar meervoudige problematiek vaker integraal aanpakken. Voorheen focusten we nog wel eens teveel op één ‘kwaal’. Met deze aanpak hopen we bovendien het vertrouwen terug te krijgen van de Amsterdammer die voorheen door de vaak systeemachtige benadering het vertrouwen wel eens kwijt was.”
“In onze buurtteams werken ook beroepsmatige ervaringsdeskundigen. Zij houden het team scherp op de leefwereld van de Amsterdammer. Onze ervaringsdeskundigen helpen ook om net een betere aansluiting te vinden bij de Amsterdammer. Dit maatwerk waarbij de Amsterdammer de regie voert naar vermogen, is vernieuwend. Het is een ambitieuze nieuwe stap in de ontwikkeling van Buurtteams Amsterdam en we zijn ons er goed van bewust dat deze nieuwe aanpak met vallen en opstaan verder ontwikkeld moet worden.”
“In deze maatwerkaanpak die we toepassen op Amsterdammers met meervoudige en complexe problematiek zou je kunnen zeggen dat we elke situatie als een nieuwe situatie beschouwen. Elke keer weer kijken hoe we de Amsterdammer met zijn eigen problematiek het beste kunnen helpen. Dat betekent elke keer een aantal afwegingen. Welke combinatie van hulpverleners zeten we in? De ene keer zullen we heel lang op onze handen zitten en de andere keer sturen we iets meer. .”
Reinier: “Gaan we het organiseren vanuit het aanbod of vanuit de vraag? Vanuit het aanbod kennen we al. Maar veel lastiger is om uit te vinden hoe je aansluit bij de behoefte van mensen. Wat speelt er in de leefwereld van de Amsterdammer? Hoe organiseren we oplossingen mét de Amsterdammer? Hoe zeggenschap vergroten door mensen zelf meer eigenaarschap te laten over de oplossingsrichting? In de Buurtteams Amsterdam is ongeveer 80% van de vragen simpel op te lossen. Maar voor complexe problemen is meer nodig. In de pilot buurtteams, het “Verbond van 100”, hebben ervaringsdeskundigen een bijdrage geleverd aan een nieuwe aanpak: de Amsterdamse Maatwerk Methode. Die gaat over hoe je beter gebruik maakt van de samenwerking in het formele zorgnetwerk, maar daarnaast ook vooral gebruik maakt van wat er informeel in de samenleving al gedaan wordt om problemen zelf op te lossen. In beleidschinees: de sociale basis..”
Marjon: “Daar ben ik het helemaal mee eens. En voor het toepassen van ervaringskennis bij maatwerk hebben we in Nieuw-West al geoefend in het project ‘Van Overleven naar Leven’. We hebben daarin outreachende veldwerkers en ervaringsdeskundigen in tandems laten samenwerken bij de aanpak van armoede van gezinnen die bij ons uit beeld waren geraakt. Kortom wat is nodig om leven in armoede met meervoudige problematiek, duurzaam te doorbreken? We hebben tijdens dit project ontzettend veel geleerd en hierover een heel inspirerend boekje geschreven dat gratis te bestellen is. Lees hier hoe.”
Hoe heb je de buurtteams in Nieuw-West georganiseerd?
Marjon: “Bij ons bestaat een buurtteam uit twaalf á achttien mensen die allen hun eigen specialiteit hebben. Dit zijn bijvoorbeeld maatschappelijk werkers, schuldhulpverleners, ervaringsdeskundigen en andere professionals. We hebben nu zes buurtteams geleid door drie teamleiders en we verwachten nog verder uit te breiden.
Nieuw is dat ook ervaringsdeskundigen vast meewerken in de buurtteams. Kunnen jullie daar wat meer over vertellen?
Marjon: “Ervaringsdeskundigen zijn heel nuttig voor de buurtteams. In bepaalde complexe casuïstiek geeft het duidelijk een meerwaarde. Ze benadrukken naar de andere professionals in het team te blijven kijken naar het perspectief van de Amsterdammer. Prima ook als ze hun collega’s erop wijzen wanneer ze per ongeluk nog vanuit de bureaucratie denken in plaats van aan te sluiten bij de leefwereld van Amsterdammers. Bij de ‘simpele’ casussen van informatie en advies zie ik de toegevoegde waarde wat minder.”
“We hebben een plan van aanpak voor de implementatie van ervaringsdeskundigheid mét de teamleiders gemaakt. De ervaringsdeskundigen krijgen ondersteuning bij het zoeken naar hun rol en plek in de organisatie. En we onderzoeken nog hoe we de ‘ervaring’ van de andere medewerkers mee kunnen nemen in het werk. Daar gaan we het gesprek over aan. Alleen dat kunnen we niet afdwingen. Ik weet dat mensen individueel al wel hun ervaring inzetten, maar ze durven er nog niet altijd organisatie breed voor uit te komen.”
Reinier: “Ik herken wat Marjon zegt. Wat mij betreft is het niet wij, ervaringsdeskundigen, tegen de rest van het team. Of wij zijn beter. Nee ervaringsdeskundigen zijn anders. En hebben een andere rol, andere taak, andere inbreng. Dat kan inderdaad heel nuttig zijn als een van de middelen, mits je wilt veranderen. We ondersteunen vanuit het ANE de ervaringsdeskundigen om zich verder te ontwikkelen onder andere met behulp van een leerlijn en stadsbrede intervisie. .”
Maakt het uit of jullie ervaringsdeskundigen in dienst nemen of via een uitzendbureau huren?
Marjon: “Juist omdat het tijd kost om de buurtteams optimaal te laten werken willen wij onze mensen duurzaam aan ons verbinden en daarom zijn ze bij ons in dienst en zijn ze verbonden aan een specifiek buurtteam.”
Reinier: “Het is een punt van aandacht. Om de buurtteams de tijd en ruimte te geven zich te ontwikkelen geef ik de voorkeur aan mensen die in (vaste) dienst zijn bij een buurtteamorganisatie.
Marjon: “Het aannamebeleid is zeker een punt van aandacht. Hoe nemen we nieuwe ervaringsdeskundigen aan? Mensen uit een team willen daar zelf ook wat over te zeggen hebben. We hebben bij onze sollicitatieprocedure veel brieven gehad. De briefselectie deed ik met onze ervaringsdeskundigen. Zij letten bijvoorbeeld in het eerste gesprek op of mensen voldoende hersteld waren en of ze deskundig waren. De tweede ronde ging met een teamleider en iemand uit dat team erbij. Toen ging het meer over het passen in het team en de toegevoegde waarde. Wat voor persoon willen we? Man of vrouw? Wat past bij ons?”
Hoe ondersteunt het Amsterdams Netwerk Ervaringskennis (ANE) de buurtteams?
Reinier: “De opdracht die de coöperatie ANE van de gemeente heeft gekregen gaat over drie dingen. 1) De rol en positie van ervaringsdeskundigen in de buurtteams (daar waar nodig) versterken. 2) De stedelijke verbinding maken doormiddel van vakontwikkeling in een stedelijk netwerk 3) Ruimte voor ontwikkelopdracht inzet beroepsmatige ervaringsdeskundigen in het programma ‘Leren & Ontwikkelen’ van de gemeente Amsterdam. Hierin wordt (i.s.m. Buurtteamorganisaties) geïnvesteerd in de nieuwe rol van buurtteammedewerkers. Dat behoeft nu wel extra aandacht. Want ANE gaat ook over hoe een veilige omgeving te creëren om samen te ontwikkelen. We willen graag aan de slag met bondgenoten om te verkennen hoe je dat doet. Wij weten ook nog niet exact hoe dat in zijn werk gaat, maar we hebben wel een idee.”
Marjon: “De ervaringsdeskundigen die via de leerlijn (georganiseerd vanuit het netwerk van ANE in samenwerking met de Vrijwilligersacademie, SCIP, HVA & andere kennispartners in de Stad) kwamen konden goed hun grenzen stellen dankzij de leerlijn.”
Reinier: “De leerlijn is nog maar een klein stapje. Het gaat ook om de andere medewerkers van de buurtteams meer te betrekken bij het ontwikkelen van een andere aanpak in het sociale domein.”