“Kom uit je ivorentoren. Ervaringsdeskundigen slechts erbij halen is niet genoeg. Maak ze ook eigenaar en zorg voor begrijpelijkheid voor iedereen.” (Kick-off ANE)

Trekker:
Martin Stam
André van Vught

Thema
Een standaard “Participatieparagraaf Ervaringsdeskundigen” in beleidsstukken.

Doelstelling
Kanteling naar een relationele wijze van werken tussen burgers en professionals.

Manifest: voor een nieuw collegeakkoord

Het ANE heeft nog een keer helder geformuleerd wat er nodig is om de inzet van ervaringsdeskundigen ook werkelijk te laten plaatsvinden. Dat doen we in bijgaand manifest. lees het , deel het en zoek ons op als je er actief mee aan de slag wilt!

Visie op ervaringsdeskundigheid

“Mensen die het zelf meemaken vertellen vaak hele andere verhalen dan stapels beleidsstukken.” (HUP)

De werkgroep “Visie & Participatieparagraaf” wijdde zich eerst aan het verdiepen van de visie. De deelnemers (ervaringsdeskundigen, ambtenaren en andere professionals) werkten dit in vier sessies uit onder leiding van oud HVA-lector en ANE kartrekker Martin Stam.

In vier bijeenkomsten kwam de werkgroep tot het volgende:

• Visie heeft een onderlegger nodig: de spanning tussen het gevestigde doel-rationeel, ook wel instrumenteel werken vanuit planning & control en het nieuwe relationeel werken levert een belangrijk inzicht op namelijk: we moeten allemaal anders gaan werken om de kloof burger – overheid te overbruggen. Vertrouwen (terug-) winnen vergt een kanteling van de organisatie en grijpt diep in het systeem in;

• Visie: niet zozeer één blauwdruk of model, maar meer vanuit onderlinge overeenstemming over de vele manieren van benaderen van de werkelijkheid. Zo perkt de visie niet in, maar schept zij ruimte voor verschillende inbrengen, zodat ook ruimte ontstaat voor de verschillende rollen van de ervaringsdeskundige (ED’er);

• Het containerbegrip ervaringsdeskundigheid (ED) werd verrijkt, verdiept en verbreed dat wil zeggen: Ervaringsdeskundigheid is nauw omschreven en gelabeld met vermogens;

• De condities werden verkend (in procestermen) voor een kanteling van doel-rationeel naar meer relationeel. Zo zijn op alle niveaus (micro-meso-macro) ervaringsdeskundigen nodig, steeds vaker betaald, goed opgeleid en ondersteund om hun vermogens en rollen ook goed in te zetten;

• Dit werd geconcretiseerd naar hun verantwoordelijkheid en zeggenschap in Buurtteams.

Samenvatting van het Visiedocument

Met een werkwijze waar de relatie het doel bepaalt in plaats van andersom, kunnen kwesties en complexe problematiek waarvoor de huidige “systeemlogica” geen oplossing biedt, wel hanteerbaar gemaakt (of zelfs opgelost) worden. Overheid én burgers moeten daartoe samen een nieuwe manier van werken en handelen ontwikkelen, van doel-rationeel handelen naar meer relationeel handelen onder behoud van gelijkwaardigheid en verbondenheid. ‘De Amsterdammer voorop’ in plaats van ‘de klant centraal’! Dit betekent niet dat vakkennis op de tweede plaats komt, maar wel dat professionals én ervaringsdeskundigen actief de samenwerking zoeken en dat vastleggen in de aanbestedingseisen. Daarbij is het ene perspectief niet meer waard of geldiger dan het andere. Men is gezamenlijk verantwoordelijk voor resultaten en een productief en plezierig ‘werkklimaat’. Die kanteling naar meer relationeel werken past in een Amsterdam waar iedereen zich thuis én gehoord voelt. Download hier het hele Visie document.

Presentatie visie

Martin Stam en ervaringsdeskundige Linda Carolus presenteerden deze opbrengst op maandag 18 november 2019 in de vorm van een “mini college” bij de Vrijwilligersacademie Amsterdam aan de ANE-deelnemers. Bij dit college was tevens een sneltekenaar aanwezig die de verschillende aspecten van de visie in aansprekende tekeningen wist vast te leggen. Een mooie compilatie hiervan overhandigden Martin en Linda tijdens de eerste halfjaarlijkse ANE-evaluatiebijeenkomst (3 december 2019) aan de wethouder Zorg, Simone Kukenheim.

De Participatieparagraaf

De participatieparagraaf maakt inzichtelijk op welke manier Amsterdammers worden betrokken in beleidsvorming en wat er met hun inbreng wordt gedaan.

De wens voor een participatieparagraaf was reeds verwoord in het coalitieakkoord 2018 – 2022 “Een Nieuwe Lente en Een Nieuw Geluid”. Vanuit het gemeentelijk programma “Democratisering” (programmamanager Hetty Politiek), werd de participatieparagraaf ontwikkeld en gelanceerd als onderdeel van het beleidsvormingsproces.

De werkgroep “Visie & Participatieparagraaf” heeft zich daarom niet gericht op de participatieparagraaf zelf, maar op de participatieleidraad, die feitelijk fungeert als “gebruiksaanwijzing” van de participatieparagraaf voor beleidsambtenaren. Voor het gebruik in het Sociaal domein, (de participatieparagraaf is immers bedoeld voor alle gemeenteonderdelen) acht ANE aanpassing van de leidraad nodig.

De Amsterdamse participatieparagraaf is terug te vinden in elke bestuurlijke voordracht die voor een project of beleidsvorming wordt gemaakt. Dit geldt voor voordrachten zowel aan de wethouders en het College van B en W als aan het dagelijks bestuur in de stadsdelen. De paragraaf is een integraal onderdeel van de besluitvorming, zowel aan de formele (bestuurlijke) start van het project of beleidsvorming als tijdens het proces daarna.

De Participatieleidraad Sociaal

Om er voor te zorgen dat de mensen om wie het gaat, ook écht worden betrokken.

“Amsterdammers in een precaire (“kwetsbare”) situatie, hebben te vaak het gevoel dat ze niets te zeggen hebben over hun eigen leefomgeving. Zij voelen zich noch gehoord, noch gezien en vooral steeds afhankelijker van “experts’ in een uitdijende systeemwereld.”

De werkgroep “Visie & Participatieparagraaf” inventariseerde in een aantal fysieke bijeenkomsten met ervaringsdeskundigen, ambtenaren en andere professionals de opmerkingen en suggesties ten aanzien van de participatieleidraad, die eerder door de werkgroep “Directe democratie” is uitgewerkt.

In een aantal online sessies (wegens de coronacrisis) werd een en ander uitgewerkt tot een advies voor een “Participatieleidraad Sociaal”. Deze “Participatieleidraad Sociaal” is primair bedoeld voor (beleids-)ambtenaren die werkzaam zijn in het Amsterdams Sociaal Domein. Met als doel het beter waarborgen van de deelname aan het sociale leven van Amsterdammers in kwetsbare omstandigheden. Zodat ook zij zich meer gehoord en betrokken voelen bij voor hen vitale kwesties.

Samenvatting van de Participatieleidraad Sociaal

Om het gevoel van sociale uitsluiting en onderschikking bij Amsterdammers te doorbreken, krijgen beleidsmakers de opdracht om (naast het gebruik van de eigen expertise) de (ervarings)kennis van Amsterdammers meer dan voorheen te betrekken bij het vormgeven en het uitvoeren van beleid. Om deze Amsterdammers te betrekken, moet eerst beter naar hen geluisterd worden. Dat is de basis om vervolgens samen naar oplossingen te kunnen zoeken. Vervolgens dient hen een rol toebedeeld te worden bij het toezicht houden op en het toetsen van dat beleid in de uitvoeringspraktijk. Zo investeerd men in het herstel van het vertrouwen in de overheid en levert men een wezenlijke bijdrage aan het slechten van de kloof tussen de systeemwereld en de leefwereld van Amsterdammers. De gemeente neemt hierin de regie door effectiviteit, rechtvaardigheid en maatwerk in al haar handelen op de voorgrond te zetten en oude waarden als efficiëntie, rechtmatigheid en uniformiteit meer naar de achtergrond te verplaatsen. De Participatieleidraad Sociaal biedt een houvast om deze radicale omslag in goede banen te leiden. Ook biedt de Participatieleidraad Sociaal een routekaart om beleid en uitvoeringspraktijk meer inclusief te maken. Voor Amsterdamse (beleids)ambtenaren, is deze leidraad hiervoor hét ijkpunt.

“Nothing about us without us.”(Gandhi)

Download hier de hele “Participatieleidraad Sociaal”.